سلطان علی احمدی (۱۳۰۷ تا ۱۳۹۰ش)، ارباب و متنفذ منطقه ای
سلطان علی احمدی باغچاری، فرزند احمد علی در سال ۱۳۰۸ ش / ۱۹۲۹م، در دره‌ای اسپی قول از توابع قریه محمد بیگ باغچار، به دنیا آمد. سلطان علی از طایفه دایچوپان است و با یازده پشت به صحبت خان از نبیره های امیر چوپان می‌رسد. پدرش احمد علی، فرزند علی ظفر، فرزند محمد ظفر، فرزند محمد بیگ، فرزند عوض على، فرزند خوش محمد، فرزند دوست محمد، فرزند غلام هوقی، فرزند علی بیگ، نبیره صحبت خان است. علی بیگ دو فرزند به نام های غلام هوقی و اسفندیار داشت. قریه ای و طایفه ای به نام اسفندیار در باغچار وجود دارد. (احمدی باغچاری خاطرات).
سلطان علی در هشت سالگی به مکتب خانه رفت و از سید رجب علی معروف به آقای کلان دیوان حافظ و دیگر کتاب های فارسی را آموخت. او در این دوره به زراعت مشغول بود. احمدی باغچاری در سال ۱۳۲۶ ش برای عسکری به زلمی کوت هرات رفت و در سال ۱۳۲۸ ش ازدواج کرد. او سه پسر و دو دختر داشت و از بین آنها محمد امین صادقی ارزگانی در رشته فلسفه و عرفان تألیفاتی دارد (همان)
باغچار در بین دای چوپان و ارزگان قرار دارد. بعد از جنگ دوره عبد الرحمان خان بخشهایی از ارزگان به امر دولت به پشتونها داده شد. اغلب ساکنان باغچار به خاطر احاطه شدن در بین پشتون ها از آنجا خارج شدند. ولی بعضى طوایف علی رغم مشکلات ماندگار شدند، از جمله طایفه غلام هوقی پشتون ها باغچار را بدون مجوز دولت وقت تصاحب کردند. زمین های پدری سلطان علی هم به تصرف پشتونها درآمد و آنان از آن زمان مجبور شدند به صورت دهقانی روی زمینهای پدری کار کنند و یک سوم محصول برای خودشان و دو سوم به پشتون اجاره بدهند (همان)
احمدی باغچاری در سال ۱۳۳۶ ش به خاطر با سواد بودن به سفارش موی سفیدان عهده دار اربابی قریه باغچار شد و تا سال ۱۳۵۲ ش این وظیفه را داشت (همان)
احمدی در سال ۱۳۳۷ ش با اشتراک یوسف علی (برادرش و قدم علی و علی رحیم در دشت رستم از توابع ارزگان خاص زمین خرید که سهم دو برادر هشت جریب در حدود ۳٫۲۳ هکتار بود. البته در این منطقه همچنان پشتون ها مانع می شدند که هزاره ها زمین بخرند. به همین علت آن ها این زمین ها را محرمانه با ابراء خط با عوض خریدند. در این مکان چهار قلعه ساختند و درخت بادام و غیره غرس کردند. بار دیگر سلطان علی و برادرش در سال ۱۳۳۹ ش برای خود و تعدادی از مردم باغچار و ارزگان ۴۰ جریب در حدود ۱۶ هکتار در قَوْلَغُو (گرلفو) از دولت خریدند (همان).
احمدی از طرف هزاره های باغچار برای دوره دوازدهم مجلس شورای ملی در سال ۱۳۴۴ ش کاندیدا شد. ولی از آن روی که او پس از وکالت ممکن بود در پی اعاده دعوای زمین ها برآید با فشار پشتونها و توصیه هزاره هایی که نگران نزاع و جنگ در منطقه بودند، ناچار شد استعفا دهد (همان). احمدی باغچاری در سال ۱۳۴۵ ش در جریان عریضه و درخواست پروژه جوی شش پر با میر احمد میرزایی همکاری داشت صادقی ارزگانی، ۱۳۹۶، به نقل از رحمت الله ضیائی).
احمدی باغچاری در دوران مسئولیت سیاسی و اجتماعی خود چندین بار برای پس گرفتن زمینهای باغچار از پشتون ها تلاش کرد و در آخرین نوبت همراه با محمد مظفری و ارباب غلام حیدر به کابل سفر کرد ولی به دلیل نفوذ و قدرت پشتون ها تلاشها بی نتیجه ماند صادقی ارزگانی (۱۳۹۶) احمدی در منطقه باغچار فرد با نفوذی بود به طوری که در سال ۱۳۵۲ ش که یکی از دختران پشتون خواهان ازدواج با یک هزاره شد پشتونها به کمک حکومت وقت، تهدید و فشار بسیاری برای ممانعت از این ازدواج بر مردم هزاره باغچار اعمال کردند ولی احمدی توانست خطر را از سر مردم منطقه برطرف کند و آن دو جوان را از خطر تهدید به قتل پشتون ها نجات دهد صادقی ارزگانی ۱۳۹۶ به نقل از محمد هاشم احمدی.
حکومت جمهوری دموکراتیک افغانستان در سال ۱۳۵۷ ش / ۱۹۷۸ م ارباب ها و ملاها را در ارزگان همانند دیگر نقاط کشور تحت تعقیب قرار داد. طبق اسناد و اعترافات افراد مرتبط با حکومت قرار بود احمدی باغچاری و محمد مظفری دستگیر شوند و مظفری دستگیر شد. او چند ماه در کوه های باغچار متواری بود و مخفیانه زندگی کرد. بعد از سقوط حکومت جمهوری دموکراتیک افغانستان در ارزگان احمدی باغچاری عضو اداره سیاسی کمیته مشترک مجاهدین» شد و برای تأمین اسلحه و احتیاجات نظامی با خارج از منطقه و کشور در ارتباط شد. او برای وارد کردن اسلحه، دارو و محصولات فرهنگی از ایران با اسحاق نقوی مسئول سازمان رجا در ارزگان همکاری داشت صادقی ارزگانی، ۱۳۹۶، به نقل از رحمت الله ضیائی پشتونها در سال ۱۳۵۸ ش به هزاره های دای چوپان حمله کردند و اموال آنها را غارت کردند. احمدی باغچاری و سید نعمت الله و ارباب غلام حیدر برای پس گرفتن اموال مردم وارد منطقه دای چوپان شدند و اموال غارت شده را از پشتون ها پس گرفتند و به صاحبانشان بازگرداندند (صادقی ارزگانی، ۱۳۹۶، به نقل از غلام رسول محسنی او همراه با ارباب غلام حیدر برای خرید زمین برای مردم باغچار در جوی بغرا در لشکرگاه (هلمند) اقدام کرد و در این زمینه تلاش فراوانی کرد، ولی خانهای پشتون از برنامه او مطلع شدند و مأموران ثبت خرید زمین در آن منطقه را از ثبت نام مردم با غچار منصرف کردند (صادقی ارزگانی (۱۳۹۶).
احمدی تا سال ۱۳۶۳ ش در باغچار سکونت داشت و در این سال به ایران مهاجرت کرد و در شهر اصفهان منطقه زینبیه ساکن شد احمدی باغچاری خاطرات او به عنوان ارباب در منطقه باغچار نقش زیادی در حل منازعات منطقه و حفظ سیاست همجواری بین هزاره و پشتون داشت. او با کمک طلاب علوم دینی و حمایت های مردم برای ترویج اندیشه های آیت الله خمینی در باغچار تلاش میکرد در این زمینه با علمای باغچار همانند سید عبدالله، ملا محمد اسحاق و محمد نظر آخوند و سید اسحاق نقوی ، وکیل آیت الله خمینی همکاری داشت (همان). او هم چنین در تأسیس مکتب تحت نظارت سید رجب علی نقش مؤثر داشت و با اسحاق نقوی در ساخت مسجد کهنه بازار و حسینیه همکاری کرد و آنان علی رغم مخالفت پشتون ها توانستند این مراکز را بنیان نهند (همان) در تأسیس مدرسه علوم دینی امام جعفر صادق در مرکز ارزگان با اسحاق نقوی همکاری مالی تبلیغی اجتماعی و سیاسی داشت و اولین مشاور و معتمد نقوی در ساختن مدرسه و تأمین هزینه های آن بود.
با کوچ رفتن نقوی به قندهار محمد مظفری متصدی مدرسه شد و این دوره اوج فعالیت های مدرسه بود. حکومت وقت و پشتونها حساسیت بسیاری نسبت به مدرسه داشتند احمدی باغچاری با نفوذ سیاسی خود و با همکاری محمد مظفری در تداوم فعالیت های مدرسه نقش داشت. آنان هم چنین اولین مسجد و حسینیه باغچار را در خوش میر پایه گذاری کردند. احمدی باغچاری در سال ۱۳۹۰ ش / ۲۰۱۱ م در شهر اصفهان درگذشت و او را در قبرستان باغ رضوان این شهر دفن کردند (صادقی ارزگانی (۱۳۹۶) منابع: احمدی باغچاری، سلطان علی «خاطرات الحاج سلطان علی احمدی باغچاری؛ تاریخی، اجتماعی اخلاقی، سیاسی و دل نوشته‌های منظوم، چاپ نشده، صادقی ارزگانی، محمد امین(۱۳۹۶)، مصاحبه حضوری ابوطالب مظفری با محمد امین صادقی ارزگانی، اصفهان ۳۰ قوس ۱۳۹۶.
منبع: دانشنامه هزاره، ج1، ص۳۳۳-۳۳۶/ پروین ولی زاده
